2.6.4 Uppgræðsla lands

Uppgræðsla á vegum Landbótasjóðs Norður-Héraðs hefur nú staðið yfir í 19 ár uppi á Jökuldalsheiði og hefur árangur yfir það heila verið góður. Gróðurþekja hefur aukist og jarðvegsskán er farin að myndast. Á þeim svæðum þar sem virkt jarðvegsrof hefur verið, hefur tekist að minnka það með uppgræðsluaðgerðum. Uppgræðsla á áreyrum Jöklu byrjaði árið 2007. Landið er að bregðast vel við áburði og fræi. Hins vegar hefur vatnsflaumur Jöklu eyðilagt hluta uppgræðslusvæða og eins virðast ísjakar að vetri rífa upp gróður með rótum á einhverjum stöðum. Minni reynsla er komin á árangur uppgræðslu svæða á vegum Landbótasjóðs Fljótsdalshrepps en árangur er góður á þeim svæðum sem skoðuð hafa verið.

Frá árinu 2009 hefur áburði verið dreift á gróðursnauð svæði austan Hálslóns svo koma megi upp gróðri sem gæti staðist og bundið hugsanlegt áfok úr lónstæði. Árið 2012 hófst uppgræðsla með áburðargjöf og sáningu á Hraunum, röskuðum, fyrrum framkvæmdasvæðum. Svæðin eru almennt rýr, hátt yfir sjó og erfið í uppgræðslu. Árið 2017 hófst uppgræðsla með áburðargjöf og sáningu á röskuðum, fyrrum framkvæmdasvæðum í Tungu milli Glúmsstaðadals og Þuríðarstaðadals. Svæðin sem unnið hefur verið á má sjá á mynd hér að neðan.

Yfirlit yfir uppgræðslu einstakra ára má sjá hér að neðan í töflum en nánari upplýsingar er hægt að nálgast undir flipanum ítarefni.

Landbótasjóður Norður-Héraðs

Landbótasjóður Norður-Héraðs var stofnaður af þáverandi sveitarfélagi Norður-Héraði fyrir framlag Landsvirkjunar með það að aðalmarkmiði að græða upp land a.m.k. til jafns við það gróðurlendi sem tapast undir Hálslón. Einnig á sjóðurinn að standa að uppgræðslu á áreyrum Jökulsár á Dal en með minnkun vatnsmagns eykst hætta á uppfoki á áreyrum. Í lögum um landgræðslu nr. 17/1965 segir m.a. í þriðja kafla og 17. grein að „sá, sem landsspjöllum veldur með mannvirkjagerð eða á annan hátt, er skyldur að bæta þau.“ Með tilkomu Kárahnjúkavirkjunar tapast um 32 km² af grónu landi undir Hálsslón. Unnið hefur verið að þessari uppgræðslu frá árinu 2003 aðallega með því að bera tilbúinn áburð á lítt gróið og ógróið land innan áhrifasvæðis virkjunarinnar og örva þannig náttúrulegan gróður svæðisins. Ráðgjafarnefnd sjóðsins hefur haft umsjón með uppgræðsluaðgerðum, áætlanagerð og árangursmati en verktakar hafa unnið að dreifingu áburðar og fræs eftir því sem við á. Ársskýrslur Landbótasjóðs Norður-Héraðs frá 2003-2018 eru aðgengilegar í ítarefni vísis.

Landbótasjóður Fljótsdalshrepps

Sjóðurinn var stofnaður af Fljótsdalshreppi fyrir framlag Landsvirkjunar með það að aðalmarkmiði að stuðla að uppgræðslu og landbótum vegna þeirrar skerðingar og rýrnunar gróðurlendis sem verður vegna byggingar og reksturs Kárahnjúkavirkjunar. Ársskýrslur Landbótasjóðs Fljótsdalshrepps frá 2007-2017 eru aðgengilegar í ítarefni vísis.

Uppfært: 27. september 2023
Heimild: Landsvirkjun (2023)

Hvað er mælt?

Flatarmál uppgrædds lands á Fljótsdalshéraði og í Fljótsdalshreppi (áhrif framkvæmda: bein).

Áætlun um vöktun

Landgræðslan mun mæla, fylgjast með svæðum og setja upplýsingar í gagnagrunn sinn. Upplýsingum verður safnað á fimm ára fresti.

Markmið

• Fljótsdalshérað: Uppgræðsla 32 km² lands
• Fljótsdalshreppur: Markmið þarf að þróa í samvinnu við sveitarfélagið.

Mögulegar viðbragðsaðgerðir

Landbótasjóðir Norður-Héraðs og Fljótsdalshrepps standa fyrir uppgræðslu við Jöklu og í Fljótsdal.

Í áfangaskýrslu um vísa og grunnástand var mælikvarði skilgreindur sem: Flatarmál uppgrædds lands á Norður-Héraði og í Fljótsdal. Í þriðja áfanga Sjálfbærniverkefnisins var mælikvarðanum breytt í Flatarmál uppgrædds lands í Fljótsdalshéraði og Fljótsdalshreppi". Ástæða breytingarinnar var aðlögun vegna sameiningar Fellahrepps, Norðurhéraðs og Austurhéraðs í eitt sveitarfélag, Fljótsdalshérað.

Þessi vísir var upphaflega númer 26.3. Þá hét hann Uppgræðsla lands og má finna umfjöllun um hann undir því númeri í áfangaskýrslum verkefnisins frá 2005 og 2006.

Tvisvar hefur númeri vísis verið breytt.

Ræktunarsvæðið einkennist af gróðurlitlum melum með gróðurflesjum á milli. Hlíðar fjallanna eru gróðurlitlar með sundurrofnum gróðureyjum.

Aðal uppgræðslusvæðin sem nú er unnið við sjást á mynd 2.

Kárahnjúkavirkjun mun óhjákvæmilega leiða til skerðingar á grónu landi vegna þess gróna lands sem fer undir Hálslón og Kelduárlón. Landsvirkjun hefur gert samning við sveitarstjórn Norður-Héraðs (nú sveitarfélagið Fljótsdalshérað) og sveitarstjórn Fljótsdalshrepps um að Landsvirkjun fjármagni uppgræðslu og landbótaaðgerðir á áhrifasvæði virkjunarinnar en sveitarfélögin sjái um framkvæmd verksins. Sérstök nefnd skipuð fulltrúum frá sveitarstjórn, Landgræðslunni og Landsvirkjun sér um val uppgræðslusvæða og eftirlit með framkvæmdum á Fljótsdalshéraði. Hér er um mótvægisaðgerðir að ræða sem hafa eftirfarandi markmið:

1. Að draga úr áfoki og jarðvegsrofi og styrkja gróður á áhrifasvæði virkjunarinnar.
2. Að stuðla að endurreisn vistkerfa á uppblásnu landi.
3. Að byggja upp beitiland til mótvægis við breytingar á beitarálagi og beitarháttum beitardýra s.s. fugla, hreindýra og sauðfjár.

Í Fljótsdalshrepp er uppgræðslustarfið alfarið í höndum sveitarstjórnar sem sendir Landsvirkjun skýrslu um ráðstöfun fjármuna í einstök verkefni.

Úr áfangaskýrslu um vísa og grunnástand frá apríl 2005

Ársskýrsla 2022

2023

Ársskýrsla stjórnar 2022

Skoða eldri skýrslur

Ársskýrslur stjórnar Landbótasjóðs Fljótsdalshrepps

Sjá allar

Ársskýrslur stjórnar Landbótasjóðs Norður Héraðs

Sjá allar