Hvaða áhrif höfðu stóriðjuframkvæmdir á Austurlandi á samfélagið og íbúaþróun?

Vorfundur Byggðastofnunar og landshlutasamtakanna um atvinnuþróun var haldinn í blíðskaparveðri á Breiðdalsvík dagana 7.–8. maí. Í framhaldi fór fram ársfundur Byggðastofnunar á sama stað.

Sjá nánar: Frétt á vef Byggðastofnunar

Á vorfundinum, sem var lokaður fundur, komu saman starfsmenn frá öllum landshlutum utan höfuðborgarsvæðisins. Þau sinna atvinnuþróun og atvinnuráðgjöf á vegum landshlutasamtaka sveitarfélaga. Dagskráin samanstóð af erindum og vinnustofum fyrir starfsfólkið, ásamt vettvangsferð um svæðið.

Erindin fjölluðu um byggðaþróun út frá ýmsum sjónarhornum, s.s. hlutverk menningar, brothættar byggðir og tilraunum til að hanna íslenska búsetuvísitölu.

Sjálfbærniverkefninu var boðið að taka þátt í vorfundinum og verkefnateymið valdi að segja frá því sem fram kemur í gögnum verkefnisins er varðar byggðaþróun og samfélagið.

Sjá nánar:

• Austfirðingum fjölgar
• Íbúum fjölgar hratt á Egilsstöðum og Reyðarfirði
• Breytt aldurssamsetning Austfirðinga
• Innflytjendur og samfélagið

Lilja Sif Magnúsdóttir, verkefnastjóri sem leiðir Sjálfbærniverkefnið hjá Austurbrú, flutti erindið og velti upp spurningunni: Hvaða áhrif höfðu stóriðjuframkvæmdir á Austurlandi á samfélag og íbúaþróun svæðisins?

Samantekt úr erindi

Í erindinu kom fram að gögn Sjálfbærniverkefnisins sýna skýrt að stóriðjuframkvæmdir og tilheyrandi virkjunarframkvæmdir höfðu djúpstæð áhrif á samfélagsgerð Austurlands.

Gögnin veita mikilvægt sjónarhorn á hvernig slíkar framkvæmdir móta byggðaþróun og samfélagsmynd yfir langan tíma.

• Íbúafjölgun: Eftir undirritun Alcoa um byggingu Fjarðaáls jókst íbúafjöldi á Austurlandi í fyrsta sinn í einhver ár. Gögnin sýna verulega fjölgun, sérstaklega á miðsvæðum í nágrenni álversins.

• Efnahagsleg uppsveifla: Tekjur jukust, útsvarshlutfall hækkaði og fleiri störf og fyrirtæki urðu til á og eftir framkvæmdartímanum.

• Breytt byggðamynstur: Þéttbýlissvæði í nágrenni við álverið uxu. Til dæmis fjölgaði íbúum Reyðarfjarðar um 105% á síðustu 20 árum, á meðan sum dreifðari svæði héldu áfram að missa íbúa.

• Áhrif á fasteignir og vinnumarkað: Fasteignaverð og launuð vinna jókst, og atvinnuþátttaka var meiri eftir framkvæmdirnar.

Gagnasafn sem segir sögu

Sjálfbærniverkefnið býður upp á fjölbreytta möguleika til að segja sögur með gögnum. Með ítarlegum mælikvörðum má lýsa þróun Austurlands á síðustu 20 árum út frá samfélagslegum, efnahagslegum og umhverfislegum þáttum.

Verkefnastjórinn hefur að markmiði að miðla þessum upplýsingum víðar í samfélaginu – innan stjórnsýslu, í stefnumótun og fjölmiðlum. Gagnasafnið tengir þróun Austurlands við víðari samfélagsumræðu um sjálfbærni, byggðamál og samfélagsbreytingar.

Gögnin lýsa því hvernig samfélag, efnahagur og umhverfi á Austurlandi hafa þróast síðastliðin 20 ár. Verkefnastjóri stefnir að því að kynna efnið víðar og setja niðurstöðurnar í samhengi við fjölbreytt samfélags- og umhverfismál.